Hubert
Hubert jest 10-letnim chłopcem z mózgowym porażeniem dziecięcym z niedowładem spastycznym kończyn dolnych. Chłopiec porusza się na wózku inwalidzkim, jest pozytywnie nastawiony do otoczenia i bardzo wesoły. Uczęszcza do Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego, w którym uczestniczy w zajęcia rehabilitacyjnych. Jego aktywność spontaniczna jest ograniczona, potrafi samodzielnie przesiadać się z wózka, czworakować oraz chodzić z asekuracją terapeuty. Chłopiec ma spore trudności w czynnościach samoobsługi, sygnalizuje potrzeby fizjologiczne. Jego marzeniem jest gra w piłkę nożną. Często przebywa w pozycji siedzącej, która powoduje przykurcze w stawach kończyn dolnych.
Cel
Głównym celem terapii Huberta była reedukacja wzorca chodu, stabilizacji i równowagi oraz przyjęcie pozycji pionowej przeciwdziałającej przykurczom kończyn dolnych, co umożliwiłoby dziecku, chociaż częściowo zrealizować marzenie gry w piłkę nożną.
Metoda
U chłopca zastosowano autorski program rehabilitacji z użyciem pediatrycznej ortezy biodrowo-kolanowo-skokowo-stopowej (HKAFO) ukierunkowany na poprawę chodu, stabilizacji i równowagi oraz przyjęcie pozycji pionowej przeciwdziałającej przykurczom kończyn dolnych. Terapia była prowadzona przez 3 miesiące i zawierała: trening chodu z użyciem ortezy HKAFO oraz indywidualnych ćwiczeń z terapeutą ukierunkowane na rozluźnienie mięśni: czworogłowych, kulszowo-goleniowych oraz biodrowo-lędźwiowych oraz zwiększanie zakresu ruchomości w stawach. Dodatkowo zastosowano ćwiczenia wzmacniające mięśnie tułowia i kończyn dolnych. Do oceny efektów rehabilitacji wykorzystano: 1) analizę wzorca chodu w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej za pomocą Obserwacyjnej Skali Chodu 2) ocenę prędkości i wydolności chodu za pomocą testu drogi i 2-minutowej próby marszowej 3) ocenę równowagi statycznej za pomocą próby Romberga i skali równowagi Berga 3) ocenę równowagi dynamicznej za pomocą testu timed up and go 4) ocenę przykurczów mięśni za pomocą testu Thomasa, testu Dunkana oraz testu palce podłoga. Chłopiec został oceniony dwukrotnie: badanie pierwsze przeprowadzono przed rozpoczęciem programu rehabilitacji, badanie drugie bezpośrednio po jego zakończeniu. Ocenę przeprowadzono w tych samych warunkach z użyciem tych samych narzędzi pomiarowych.
Wyniki i omówienie
W zakresie analizy wzorca chodu dokonano ilościowej oceny zaburzeń, uwzględniając między innymi: pozycję kolana w fazie Mid Stance, kontakt stopy z podłożem w fazie Initial Contact oraz w fazie Mid Stance, czas uniesienia pięty, pozycja tyłostopia w fazie Mid Stance czy płaszczyznę podparcia. Ocenie poddano obie kończyny dolne. Wykazano znaczącą różnicę otrzymanych wyników między pierwszym a drugim badaniem. Po rehabilitacji przy użyciu pediatrycznej Orteze HKAFO odnotowano poprawę w zakresie wszystkich analizowanych parametrów chodu w Obserwacyjnej Skali Chodu. Ponadto oceniając jakość chodu, zauważono poprawę dotyczącą długości kroku oraz lepszego obciążenia stóp. W zakresie analizy prędkości chodu odnotowano wzrost z 0,6m/s w badaniu pierwszym do 0,8m/s w badaniu drugim. Podobnie po rehabilitacji odnotowano poprawę w zakresie wydolności chodu, odzwierciedloną wzrostem pokonywanego dystansu o 4 metry na dystansie 20 metrów. Analizując wyniki w zakresie równowagi statystycznej badanego chłopca, wykazano, iż przed rozpoczęciem rehabilitacji w skali Berga pacjent uzyskał 8 punktów, po trzech miesiącach usprawniania odnotowano poprawę o 1 punkt, podobnie w zakresie próby Romberga odnotowano poprawę o 4 sekundy. Natomiast w zakresie równowagi dynamicznej w teście timed up and go przed rehabilitacją uzyskano wynik 25 sekund a po zakończonej terapii 19 sekund. Po rehabilitacji przy użyciu pediatrycznej Orteze HKAFO zaobserwowano także pozytywną zmianę w zakresie przykurczów mięśni kończyn dolnych, uzyskując częściowe rozluźnienie w zakresie zginaczy stawów kolanowych i biodrowych. Pediatryczna Orteza HKAFO umożliwia poruszanie się osobom, u których samodzielny chód nie występuję lub jest zaburzony. Ortezy zabezpieczają nogi pacjenta i umożliwiają wykonanie ruchu w prawidłowych zakresach, przez co trening jest bardziej skuteczny i pośrednio wpływa na neuroplastyczność ośrodkowego układu nerwowego. Zaopatrzenie ortopedyczne zabezpiecza również przed rozwojem patologicznych kompensacji. W trakcie terapii pacjent poruszał się w prawidłowych wzorcach ruchowych, symetrycznie obciążał kończyny dolne oraz przebywał w pozycji pionowej, co powodowało większą motywację i uatrakcyjniało terapie. Za pomocą ortez Hubert miał możliwość grania w piłkę nożną, pokonywania toru z przeszkodami, chodzenia po nierównym podłożu oraz wchodzenia i schodzenia po schodach co powodowało radość i uatrakcyjniało zajęcia, jednocześnie pozytywnie wpływając na sferę psychiczną dziecka.
Podsumowanie
Rehabilitacja z użyciem ortezy HKAFO przyniosła poprawę w zakresie równowagi, stabilizacji i jakości chodu. Na podstawie analizowanego przypadku można stwierdzić, iż poprzez odpowiednio dostosowany do pacjenta program terapii z użyciem ortezy można poprawić jakość życia i zabezpieczyć przed występowaniem wtórnych objawów neurologicznych. Pacjenci z mózgowym porażeniem dziecięcym w przebiegu tej jednostki chorobowej są dotknięci zaburzeniami na poziomie strukturalnym, które wpływają na funkcję aparatu ruchu. Głównym celem skutecznego działania terapeutycznego jest zastosowanie ortez kończyn dolnych, które zapewniają odpowiednią funkcję, korekcję i poprawę komfortu życia. Celem stosowania ortez jest zmiana nieprawidłowego położenia pionowego wektora siły reakcji podłoża, tak aby w danej fazie chodu zewnętrzny moment siły działał w sposób zbliżony do warunków fizjologicznego chodu. W tym samym czasie pracujące mięsnie generują wewnętrzny moment siły. Interdyscyplinarne podejście i dopasowanie ortez do zmieniającego się stanu pacjenta z mózgowym porażeniem dziecięcym jest kluczem do skutecznego stosowania zaopatrzenia ortopedycznego kończyn dolnych. Dodatkowo przebywanie w pionowej pozycji wpływa pośrednio na poszczególne układy: krążenia, oddechowy, mięśniowy i kostny co skutkuje przywróceniem lub pomocą w osiągnięciu optymalnej sprawności pacjenta. Liczne badania donoszą o konieczności stosowania ortez u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Ortezy pomagają w wyproście stawów kolanowych poprzez wykorzystanie sił reakcji z podłoża. Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym doświadczają ograniczeń funkcjonalnych z powodu nadmiernego osłabienia mięśni, spastyczności i zaburzonej kontroli motorycznej w tym celu często zaleca się stosowanie różnego rodzaju ortez, aby ułatwić im funkcjonowanie w ciągu dnia.
Na podstawie analizowanego przypadku można stwierdzić, iż pediatryczna orteza HKAFO jest to łatwe w użyciu narzędzie, które przynosi pozytywne efekty w zakresie reedukacji chodu, stabilizacji i równowagi i można ją zarekomendować do wykorzystania w codziennej praktyce klinicznej.
dr n. o zdr. Andżelina Wolan-Nieroda
